Stoma ağız açıklık anlamına gelen yunanca bır kelime. Bağırsak stoması, bazı kolon ve rektüm hastalıklarında ameliyatın özelliğine göre bağırsağın geçici yada sürekli olarak karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Stomalı birey defekasyon işlemini özel bir torba aracılığı ile bu suni yoldan gerçekleştirmektedir. Bağırsak stomaları basitçe ikiye ayrılmaktadır; 1. Kolostomiler, 2. İleostomilerdir. Bunlar kalıcı yada geçici olabilirler. 

Kolostomi:

Kolostomi, kalın bağırsağın (kolonun) ameliyatla karın ön duvarına dikilerek dışarıya açılmasıdır. Kolostominin görevi, dışkının bu yapay çıkış yoluyla stoma denen ağız kısmından dışarıya atılmasını sağlamaktır.

İleostomi:

İleostomi, ince bağırsağın karın ön duvarına açılmasıdır. Değişik nedenlerle kalın bağırsak ve rektumun ameliyatla tamamen alındığı yada devre dışı bırakıldığında ileostomi açılır. İleostomisi olan kimsede, dışkı sfinkter kası olmadığından devamlı çıkar, kontrol edilemez.

Ürostomi:

Ürostomi, idrar yollarının direk veya indirek yolla karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Üreterler direk karın duvarına ağızlaştırılabilir veya ince bağırsağın bir parçası alınıp, bu parça idrarın vücuttan atılmasında kanal olarak kullanılabilir.

Kabızlık

Bu dönemde hasta rahatsızlık ve sancı hissedebilir.

-Taze sebze ve meyve yenmeli, -Ağrı kesici alımı azaltılmalı, -Düzenli beslenilmeli

Koku ve Gaz

-Stomalı birey ağrılı gaz sancısından şikayet edebilir.

-Baş bağırsağın gaz üretimini arttırması nedeniyle öğünler asla atlanmamalı.

-Öğünlerde aşırı yenilmemeli, sık sık küçük porsiyonlar halinde yemek yenmeli.

-Pipet kullanma, dondurma emme gibi havanın büyük miktarda yutulmasına neden olan durumlardan kaçınılmalı.

Gaza Neden Olan Yiyecekler

-Kabakgiller kapsamındaki sebzeler (Brokoli, brüksel lahanası, lahana, karnıbahar, pırasa)

-Yumurta, süt ve süt ürünleri, aşırı kokulu peynirler.

-Bira, karbonatlı içecekler.

-Kavun, turp, soğan, fasülye, ıspanak, yağlı yiyecekler, salatalık turşusu

Koku Üreten Yiyecekleri

-Yumurta, peynir, -Soğan, sarımsak -Balık

-Kuru fasulye, baklagiller, kuşkonmaz -B kompleks vitaminler

Kokuyu Azaltacak Yiyecekler

-Yoğurt  -Yayık Ayranı  -Taze Maydonoz  -Kızılcık Suyu

Tıkanmaya Neden Olabilecek Yiyecekler

-Meyve çekirdekleri, tüm çiğ meyveler (muz hariç), elma kabuğu, portakal kabuğu

-Popcorn, mısır, kepekli yiyecekler, fındık, fıstık, ceviz, hindistan cevizi, greyfurt

-Kuru üzüm, kurutulmuş meyveler -Kereviz, mantar, konserve ananas.

İlaç Kullanımı

Ostomili hastaların yüksek doz ilaç kullanmaları gerektiğinde ilaçların organlar üzerindeki etki ve yan etkilerinin ne olduğu ve bunlarla nasıl baş edebileceği hemşire tarafından bilinmeli ve hastaya öğretilmelidir.

Seyahat

Kendilerini iyi hissettikleri, stoma bakımını gerektiği gibi yapabildikleri, bakım için gerekli zamanı iyi ayarlayabildikleri sürece tercih ettikleri bir ulaşım aracıyla yolculuk yapabilirler.

Önemli Olan Nokta

Bagajlarını kaybetme olasılığına karşı bakım için gerekli olan malzemenin bir kısmının bireyin yanında bulunmasıdır.

Stoma  çevresindeki derinin  bakımını ılık su ve yumuşak bir kağıt mendil veya gazlı bezle yapınız.

Torbayı çıkardıktan sonra stoma ve çevresini siliniz.

Stoma ve çevresini sildikten sonra iyice kurulayınız.

Bunlara rağmen deri problemleri gelişirse veya mevcut problemler gerilemezse, bir stomaterapi ünitesine başvurmanız ve size önerilen yara örtüsü, merhem, losyon ve pudralar gibi ilaç yada malzemeleri kullanmanız gerekebilir.

   Stomalı bireyler istedikleri herşeyi yiyebilirler. Ancak beslenmenin iyi dengelenmiş olması gerekmektedir. Aşırı kilo alma, yetersiz beslenme, gaz, koku problemleri ile karşılaşmamak için beslenmede göz önüne alınması gereken bazı noktalar aşağıda belirtilmiştir.

-Size herhangi bir rahatsızlık vermeyen yiyicekleri zamanla öğreniceksiniz. Kendinize iyi gelmeyen yiyicekleri not ediniz ve doktorunuz veya Stomaterapi Ünitesi çalışanları ile görüşerek bu yiyicekleri azaltınız, diyetinizden çıkartınız veya bunların yerine size önerilen besinleri alınız.

-Kilo değişimleri stomanın çapını ve birtakım komplikasyonların gelişmesini etkileyeceğinden (stoma çapının büyümesi, stomanın içe kaçması, stoma çevresindeki fıtıklaşmalar gibi) kilonuzu dengede tutmaya çalışınız.

-Şimdiye kadar hiç  yemediğiniz bir yiyeceği deneyecekseniz bu yiyecekten az miktarda ve yanında başka birşey almadan deneyip sonucunu görünüz. Eğer yiyecek size dokunuyorsa, bir süre sonra aynı yiyeceği tekrar deneyin. Eğer tekrar rahatsız olduysanız, bu yiyeceği yemeyiniz.

-Gaz ve koku oluşumunu azaltmaya yönelik olarak Stomaterapi Ünitesi'nde size verilen diyet listesini uygulayınız.

Soru 1: Hastalık öncesi yaptığım herşeyi yeniden yapabilirmiyim?

Cevap 1: Ameliyattan bir süre sonra eski yaşamınıza geri dönebilirsiniz. Ağır kaldırma ve o bölgenize darbe alabileceğiniz sporlar haricinde sosyal aktivitenizi rahatlıkla gerçekleştirebilirsiniz.

Soru 2: Stoma dokunulduğu zaman acıtırmı? Stoma neden kırmızıdır?

Cevap 2: Sadece biraz baskı hissedersiniz; ancak acı duymazsınız. Bu kısımda sinir uçları bulunmadığından acıyı hissetmezsiniz. Sindirim sistemindeki iç hattın rengi kırmızı olduğundan bu bölgede kırmızı bir renktedir. Stoma her zaman kırmızı kalacaktır.

Soru 3: Dışkı rengi ne olmalıdır?

Cevap 3: İleostominin başında koyu yeşil ya da yeşilimsi renk almaktadır. Gıda tüketmeye başladığınızda rengi kahverengiye dönüşmeye başlayacaktır. Bu arada yediklerinize bağlı olarak dışkıda ortaya çıkan renk değişikliği de normaldir. Örneğin demir takviyeli haplar dışkı rengini siyaha çevirecektir. 

Soru 4: Dışkı genelde sıvıya yakın bir haldeyse, ishal olduğumu nasıl anlayacağım?

Cevap 4: Dışkı genel olarak sıvı bir haldedir. Ancak bu sıvıların derecesi arttığında veya ateş, kramp ve mide bulantısı gibi belirtiler meydana geldiğinde ishal olduğunuzu anlayabilirsiniz.

Soru 5: Stoma torbasını ne kadar sıklıkla boşaltmalıyım?

Cevap 5: Stoma torbanızın 1/3'ü dolduğunda boşaltın. Bu günde 5-7 kere olabilmektedir.

Soru 6: Stoma torbasını nerede değiştirebilirim?

Cevap 6: Bu işlemi tuvalette yapmanız sizin için uygun olacaktır.

Soru 7: Bakım malzemelerimi nerede saklamalıyım?

Cevap 7: Kuru ve serin bir yerde muhafaza edebilirsiniz. 

Stoma ile İlgili Sorunlar 

Cilt Tahrişi 

-Mukostatin

-Nistatin İçeren Pudralar

-Topikal Antifungaller

-Şeffaf tabaka oluşturan spreyler soruna çözüm getirebilir.

Sızıntı

Stoma çapı ölçülerek, bu ölçüye uygun torba kullanımında sızıntı önlenecektir.

İshal

-Bağırsak enfeksiyonları, kullanılan İlaçlar, yenilen yemeklerden kaynaklanabilir.

-Günde en az 8 bardak su içilmeli, baharatlı yiyeceklerden, meyve, sebze, meyve suyu ve sütlü yiyeceklerden uzak durulmalıdır.

-Eğer diyare kesilmiyorsa mutlaka hastanın hekimiyle görüşülmelidir.

Kaşılaşabileceğiniz Sorunlar ve Çözüm Önerilerimiz

        Ostomili hastalarımız fizyolojik, sosyal ve psikolojik olmak üzere pek çok problemle karşılaşabilmektedirler. Fizyolojik sorunlar arasında gaz ve koku oluşumu, dışkı sızıntısı, deri problemleri, yorgunluk, iştahsızlık, hazımsızlık, bulantı, ishal, kabızlık yer almaktadır. Bunların içinde hastalar en fazla koku ve dışkı sızıntısından rahatsızlık duymaktadır. Ostomili hasta, gaz ve koku çıkması nedeni ile kendini toplumdan kısıtlama ve soyutlama eğilimine gidebilir. Birçok hasta malesef ameliyat öncesi yaptıkları sosyal aktiviteleri ameliyat sonrası yapmaktan vazgeçer. Ayrıca iş yaşantısıda olumsuz etkilenmekte ve ameliyat sonrası işi bırakma, çalışma saatlerini azaltma, iş veriminde azalma ve iş değiştirme görülebilmektedir.        Ostomili hastalarda fizyolojik ve sosyal sorunların yanı sıra psikolojik sorunlarda görülmektedir. Bunların arasında beden imgesinde değişme, depresyon, cinsel sorunlar vb. sorunlar yer almaktadır. Ameliyat sonrasında hastaların stomaya uyumu uzun zaman alabilmektedir. Ostomili hasta kendini normal bir kişi olarak kabul etmeyebilir, işe yaramadığını ve artık normal bir yaşam sürdüremeyeceğini düşünebilir. Beden imgesinin değişmesi ile birlikte hasta, vücudunda olan değişikliği kabullenemez ve stomasını görmek istemez. Stomasından sızıntı ve koku olacak korkusuyla insanlardan uzak durur, içe kapanır ve yalnız kalmak isteyebilir.

        Oysa stomalı bireylerin karşılaştıkları bu sorunlar uygun bakım ile önemli ölçüde azaltılabilmekte ve hatta tamamen önlenebilmektedir.

Her Coloplast kullanıcısının faydalanabileceği, stoma uygulamasında bilinmesi gereken püf noktaları sade bir dille aşağıdaki Youtube videolarında 8 bölüm halinde izlebilirsiniz. 

1) İyi bir torba ve adaptör nasıl olmalıdır?

http://www.youtube.com/watch?v=ySl7tciJWGw

2) Uygulamada gerekli olan malzemeler

http://www.youtube.com/watch?v=fGh7azFUOw4

3) Stoma çapının belirlenmesi, adaptör seçimi ve stoma çapına uygun kesilmesi

http://www.youtube.com/watch?v=WiPedxSbzEQ

4) Stoma çevresinin temizliği, kontrolü ve bakımı

http://www.youtube.com/watch?v=9rpVAUQJouI

5) Stoma pastasının kullanımı ve adaptörün cilde uygulanması

http://www.youtube.com/watch?v=JWYRGQW3rM8

6) Torba seçimi ve uygulaması

http://www.youtube.com/watch?v=-SJBhVRRsQU

7) Torbanın boşaltılması, adaptör ve torba değişimi

http://www.youtube.com/watch?v=Lhi0E402SG0

8) Ücretsiz Stoma ile Yaşam Destek Hattı

http://www.youtube.com/watch?v=zLWLxmh6K0w